زمانی، وقتی می خواستند برای کسی تحقیقات انجام بدهند، می رفتند به محله اشان ، از مغازه های آنجا و همسایه ها درباره اش می پرسیدند که فلانی چه جور آدمی است. حتی به مسجد محل می رفتند و می پرسیدند در موردش ببینند اهل مسجد هست یا نه و کسی آنجا می شناسدش.  بعضا هم به دنبال دوستانش می رفتند تا بیشتر درباره اش بفهمند؛ از طریق همین راه ها کلی چیز عایدشان میشد.

اما الان معیارهای انتخاب و فهمیدن درباره کسی خیلی تغییر کرده است. وقتی می خواهند برای کسی تحقیق کنند اول از همه به دنیای مجازی می روند و اولین مورد هم چک کردن صفحه ی فیس بوک و امثالهم است تا ببینند در دنیای مجازی حضور دارد و یا چگونه حضوری دارد؟! در این بین دیدها متفاوت است، بسته به نوع عقایدشان درباره ی بودن عکس و حضور واقعی اش هم کنجکاوی می کنند تا بفهمند آن چیزهایی را که باید با کلی پرس و جو می شود فهمید.

بعد از گذر از این مرحله، وبلاگ شخص موردنظر بررسی می شود تا ببیند در مخیله اش چه می گذرد و از این طریق کلی چیزهایی که حتی با تحقیق حضوری هم قابل درک نیست، مفهوم می شود برایشان.

نسل بچه های ما نسلی خواهد بود که دیگر برای فهمیدن حریم خصوصی و خاطرات کودکیِ خیلی هاشان هم محدودیتی نخواهد بود و کافیست به وبلاگ کودکی اش سری بزنند تا بفهمند دسته گل هایی را که در کودکی آب دادند و شیرین زبانی هایشان را و شاید چیزهایی که خود آنها در بزرگی دوست نداشته باشند دیگران بفهمند. شاید بعضی از مطالب بشود پتک بر سرشان وقتی همسرشان آن را بخوانند. و شاید بشود دست مایه ی مسخره و خنده دیگران. و شایدهایی که دور از انتظار نخواهد بود قسمتی از آینده ی کودکان ما را تشکیل خواهد داد.

و آنهایی که می خواهند خاطرات شیرین کودکانشان را در فضای مجازی ثبت کنند، مسلما اگر دقت نظر بیشتری خرج کنند، برایشان بهتر خواهد بود؛ فقط کافی است که همان آینده ای که دور نیست را تصور کنند و هر چیز را ننویسند و برای ثبت خیلی از صفحات زندگی اشان، دفترچه خاطرات هایی هستند که می شود آنها را مُهر و موم هم کرد حتی و بعد هدیه داد به خودش و فقط خودش، چرا که او فقط حق شنیدنش را دارد و نه همه ی افراد جامعه.

با این کار هم به هدف مذکور می رسیم و هم به آنها یاد می دهیم که رازنگه دار باشند و همه چیز را پیش همه کس فاش نکنند. 

وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا

و زمین به واسطه ی همین کوه هایی که همچون میخ آن را نگه می دارد، از متلاشی شدن حفظ می شود.

و کوه هایی را نیز برای انسانیت قرار داد:

همان هایی که هر دَم برای حفظ زندگی اشان، شنیده هایی را نشنیده و دیده هایی را ندیده می گیرند.

همان هایی که برای آرامش خانواده اشان، سکوت می کنند.

همان هایی که کمرشان از شدت خستگی راست نمی شود ولی لبشان را همیشه خندان نگه می دارند.

همان هایی که شاهد اشتباهات دیگران هستند و لباسی می شوند برایشان، ولی خودشان مجالی برای هیچ خطایی ندارند.

همان هایی که  چین و چروک ها و سفیدی موها را یکی یکی می بینند و دَم نمی زنند.

همان هایی که هیچ کس را برای کمبودهایشان مقصر نمی دانند.

همان هایی که نیش زخم زبانها بیشتر از زخمهایشان برایشان دردآور است.

همان هایی که بعدها، دیگران نامش را ضعیفه نهادند؛

همان ها را می گویم...

همان ضعیفه هایی که همچون میخ بنیان خانواده اشان را حفظ کردند و نگذاشتند متلاشی شود.

همان کوه هایی که خدا برای هر جامعه ی انسانی قرار داد، تا آن جامعه بماند و از لطایف روحش در جانش دمید و عواطفش را نرم تر قرار داد تا بتواند آرامش را برقرار کند.

همان هایی که خدا آنها را وسایلی قرار داد، تا پلی بشوند برای رسیدن دیگران به او.

و خدا دارد می بیند تمام قصور هایی را که در مقابل این کوه ها انجام می شود. و آن کوه ها، چون بالاترند ، نزدیک ترند و این را می فهمند و دلشان گرم می شود به داشتن همان خدا، فقط و فقط.

کوه که احتیاج به داد و هوار ندارد برای دیده شدن.

کوه که احتیاج به زینت و آذین ندارد برای زیبا شدن.

کوه خودش منشا زیبایی هاست. منشا آرامش است و منشا زندگی.

نفسی تازه باید کرد، تا آن هنگام که این کوه ها پابرجایند.

دلم نمی خواهد بگویم ، ولی واقعیت این است که:

حتی کوه ها هم می تواند منشا میرانندگی شوند و بسوزانند، هم خودشان و هم آنهایی را که برای آرامش در کنارشان خلق شده اند.

حتی کوه ها هم می تواند متلاشی شوند.

منشا نابود شدن و نابودکنندگی این کوه ها، زمین است.

این زمین است که گرما را زیاد می کند و آتشفشان را بیدار.

این زمین است که می لرزاند و سنگ های سخت را متلاشی می کند.

کوه اگر دلش را به زمین بسپارد ، ماندگاری اش هم زمینی می شود.

اما  اگر نگاهش به آسمان باشد و دلش را به آسمانی ها بدهد ، در عین سردی، گرم و در عین سختی، نرم خواهد شد.

کوه ماندن، به این آسودگی ها نیست...

باید استوار بود...

استوار...

_______________________

پ ن: طبق روالِ نوشته های قبلم، هی سکانس های مختلف را نوشتم و هی پاک کردم. اگر می خواهید قسمت پاک شده ی متنم را ببینید، فقط کافیست با دقت بیشتری نگاهی بیندازید به اطرافتان... همین.

می گفت که هر وقت که به خانه ی اقوام میرفتیم، دوقلوهای سه ساله ام، تحت تاثیر کودکانی که در آن منزل هستند و دارند با تبلت بازی می کنند قرار می گیرند؛ هر کس مشغول تبلت خودش بود و به دیگران توجهی نداشت و کودکان من هم که علاقه ی زیادی به داشتن تبلت نشان می دادند و می خواستند از آنها بگیرند و بازی کنند و آنها هم نمی دادند و دعوا و مرافعه ای بود که به پا میشد و حسابی همه کلافه می شدند. به خاطر همین برای دوقلوها ، تبلت خریدیم و حالا چون همان دعواهای مهمانی به خانه امان آمده، مجبور شدیم که از همان تبلت دوتا بخریم.

متاسفانه امروزه مهمانی های ما دیگر رنگ و بوی قدیم را ندارد. آخرین حد ارتباط دو نفر این است که برنامه ها و فایلهایی که یک سیستم دارد به وسیله ی بلوتوث به سیستم دیگر منتقل شود.

اصولا ابتدای هر مهمانی هم پسورد وایرلس میزبان پرسیده می شود و از اول تا انتهای مهمانی چشم ها خیره به تبلت ها و گوشی ها دوخته شده و هر از گاهی به منظور عوض شدن جو، ممکن است کسی مطلب جالبی را به دیگران عرضه کند.

در این شرایط ایجاد شده بیشترین ضربه به کودکان وارد می شود. ما بزرگ تر ها روزگاری را گذرانده ایم که در مهمانی، در جمع دوستان و همبازی های هم سن و سال قرار می گرفتیم و با شعار دخترا با دخترا ، پسرا با پسرا... باز هم به اندازه ی کافی برای خودمان همبازی داشتیم و کلی از هر مهمانی لذت می بردیم.

کودکان امروز نه به اندازه ی کافی همبازی دارند و نه می توانند از یک مهمانی لذت واقعی را ببرند. دیگر مهمانی ها برایشان حکم تقویت ارتباطات اجتماعی و لذت بردن از محیط را ندارد. آنها دیگر برای رفتن به خانه ی خاله و دایی سر و دست نمی شکنند و ذوق نمی کنند. آنها دیگر به اطرافیانشان عشق نمی ورزند . دیگر برای آنها اتاق تنهایی اشان با مهمانی ها فرقی ندارد، بلکه به منظور تمرکز روی بازی و رکورد شکنی ، اتاق تنهایی اشان را بیشتر هم ترجیح می دهند.

اینجا بیشترین وظیفه به گردن ما بزرگترهاست، ما بزرگترهایی که با وجود محرومیت ها و وامکانات کم ، کودکیِ شادی را تجربه کرده ایم و مزه ی بازی های درون مهمانی هنوز زیر دندانمان است. ما بزرگترهایی که اکثرا بیشتر کارمان الان با همین تکنولوژیها حل می شود. ماهایی که مرز بین کودکانِ با تکنولوژیِ بالا و بزرگترها هستیم.

اول از همه باید واقعا دلمان به حال آن اخم های کودکانه ای که جلوی بازیهای کامپیوتری می شود بسوزد ، برای آن چشم هایی که قرمز می شوند و برای آن اعصابی که حسابی می ریزد به هم.

بازی های قشنگ کودکی امان بهترین هدیه به بچه های این نسل است. بازی هایی که گهگاه بزرگترها هم به آن راه پیدا می کردند.

تا دیرتر از این نشده، بهتر ببینیم و دلمان بسوزد و کاری بکنیم. نگذاریم دیرتر از این شود و بچه ها را روز به روز ببینم که دارند از همه نظر عقب می افتند، به بهانه ی اینکه از تکنولوژی عقب نیفتند.

آرزو نه تنها بر جوانان که بر پیران نیز عیب نیست،

اگر آن آرزو تو باشی...

خضاب را برای چنین وقت هایی گذاشته اند دیگر...

ولی آرزو می کنم که تا «جوانم بده رخ نشانم» مولاجان!

لیله الرغائب را دریابیم...

 برای «اللهم عجل لولیک الفرج»

____________________

پ ن: تو تنها آرزویم باش، ای آرزوی تنهایی هایم...

چند وقت پیش در فضای مجازی با عکسی برخورد کردم که نامش را «سیر تحولی حجاب» نامیدم. خانمی که همراه با کودکش با مادر و مادربزرگ و مادرِمادربزرگش عکس انداخته بود. نکته ی جالب آن عکس این بود که بین دو مادربزرگ های اولِ عکس زیاد تفاوت فاحشی در حجاب مشاهده نمی شد و هر دوی آنها روسری و چادری بر سر داشتند و فقط رنگ چادرهایشان با هم متمایز بود. ولی مادرِ آن خانم ، با مانتو گشاد و روسری -و البته نه با حجاب کامل- و آن خانم هم با بلوز و شلوار تنگ و تکه روسریِ کوچکی که بر سرش بود و کودکش را مادرانه در آغوش گرفته بود.

پیش خودم فکر می کردم که اگر کودکی که در دستان مادر بود، دختر بود و چند سال دیگر به همین ترتیب می خواستند عکس بگیرند قضیه به چه منوال میشد! نکته ی دیگری که ذهنم را به خودش مشغول ساخته بود، شکاف نسلی بود که از ردیف سوم عکس کاملا مشهود بود.

تمام داشته های ذهنم را مرور کردم و به یاد کوچه و خیابانهای شهر افتادم، مادرانی که با حجاب کامل هستند و دخترانشان کاملا متفاوت با خودشان همراهیشان می کنند.

بررسیِ علت این قضیه کارِ کارشناسی می خواهد و البته زیاد می شنویم در اطرافمان که دلایل این قضیه را یکی ماهواره و دیگر وسایل ارتباط جمعی و پیشرفت تکنولوژی و به تیعِ آن عوض شدن فرهنگ جامعه و دیگری تزلزل خانواده ها و دوریِ فرزندان از خانواده و دوستان ناباب و موارد دیگری که هر کدام در جای خودش بسیار حرف ها برای گفتن دارد.

نکته ای که حرفش گفتنی تر به نظر می آید و کمتر شنیده ایمش، هدیه ای به نام «حیا» است که از خانواده و مخصوصا مادر به فرزندان اهدا می شود.

******

سکانس اول :

او روی زمین خوابیده و همه را اطراف خود از زاویه ی پایین می بیند که در حال رفت و آمدند. اولی سعی می کند که با او دالی بازی کند، دیگری عروسک هایش را در دستانش می چرخاند و با تغییر صدایش او را سرگرم می کند. آن یکی هم با ژانگولر بازی هایش سعی می کند او را بخنداند و حواسش را پرت کند تا مادرش بتواند با فراغ بال پوشکش را عوض کند .

او همچنان از زاویه ی پایین به همه نگاه می کند و ذره ذره حیا است که از او می ریزد و هیچ کس دقت نمی کند، آخر او هنوز کودک است ...

سکانس دوم:

عکس های آتلیه اش حاضر شده است و قشنگ ترین عکسش می شود همانی که لخت روی سبدی نشسته است و دارد به سمت دوربین اشاره می کند. و همان عکس مهمان اتاق پذیرایی می شود. مهمان ها یکی یکی وارد می شوند و اولین چیزی که برایشان جلب توجه می کند، شاسیِ بزرگی است که رو به روی آنهاست. یکی با مشت هایی که به سینه اش می زند قربان صدقه اش می رود و دیگری با گوشی اش دارد از آن عکس می اندازد و آن یکی هم هی تعریف می کند که کار آتلیه چقدر خوب بوده است و چه عکس حرفه ای ای انداخته است.

و او چهاردست و پا در حال عبور از میان جمع است و گهگاه از زاویه ی پایین همه را نگاه می کند و ذره ذره حیا است که از او می ریزد و هیچ کس دقت نمی کند، آخر او هنوز کودک است ...

سکانس سوم:

او وارد اتاق می شود و همه به طرفش می روند و با آغوش باز سلامش می کنند و مادرش هی تذکر می دهد که سلام یادت رفت، احوال پرسی کن! اخم هایت را باز کن و هزار بکن و نکن دیگر بدون در نظر گرفتن سنش که در محدوده ی امیری به سر می برد. اندکی می گذرد و او قصد بازی با بچه ها را دارد. مادرش به او می گوید که باید لباسهایش را عوض کند و لباس راحت بپوشد تا هم این لباس های گران و زیبایش خراب نشوند و هم راحت تر بتواند بازی کند. او قبول می کند و مادرش در حال صحبت کردن با بقیه لباس هایش را در می آورد و او را انگشت نمای جمع می کند و دیگران هم از زاویه ی رو به رو به قربان صدقه اش مشغول می شوند. یکی می گوید که بچه ها چقدر لخت قشنگ ترند، دیگری سعی می کند با نیشگون هایی که از تن بچه ی بیچاره می گیرد محبتش را نشان دهد و دیگری و دیگری که شعرهایی مثل «یه دختر داریم شاه نداره » رو بعد از لخت شدنش برایش می خوانند.

او از زاویه رو به رو به همه نگاه می کند و کماکان منتظر است که مادرش لباسهایش را بپوشاند و ذره ذره حیا است که از او می ریزد و هیچ کس دقت نمی کند، آخر او هنوز کودک است ...

سکانس چهارم:

او به کنار مادرش می آید تا از او طلب غذا کند، مادرش غرق در لپ تاپش است و به او می گوید، صبر کن، آخر دارم برای وبلاگ تو می نویسم، وقتی که خواندن و نوشتن یاد گرفتی، خودت وبلاگت را ادامه بده . و او با اشتیاق زیاد به خاطر حسِ مالکیتش نسبت به وبلاگش به صفحه ی مانیتور خیره می شود و اولین عکسی که آن بالا می بیند عکسی است که مادرش از او در حال آب بازی انداخته است . لطفی که توسط مادرش شامل حال او شده است او آن را فعلا نمی بیند، وان یکادی... است که به منظور رفع چشم زخم در کنار عکسش مشاهده می شود.

و بعدا که باسواد بشود حتما خواهد دید که چقدر آدم ها برایش کامنت گذاشته اند و قربان صدقه ی آن زیبایی هایی که در عکس مشهود است، می شوند.

و او همچنان با اشتیاق رو به رویش را نگاه می کند و وبلاگی که مالِ اوست را می بیند و دانه دانه عکسشهایش که مادرش برایش گذاشته تا دیگران در جریان رشد او قرار بگیرند و موهای بلند و سفیدی ها و دستان و پاهای باز و  چشمان نافذ و لباس های قشنگش را تحسین کنند و به به و چه چهی که در کامنت ها به راه است و ذره ذره حیا است که از او می ریزد و هیچ کس دقت نمی کند، آخر او هنوز کودک است ...

سکانس پنجم:

مادرش اصرار دارد که تو دیگر بزرگ شده ای و باید لباس هایت را خودت بپوشی، آخر روی تربیت کودکش حساس است و می داند که الان وارد سنی شده است که می تواند از عهده ی کارهایش بربیاید. نمی خواهد بچه ی لوس و بی دست و پا تحویل جامعه بدهد. مادرش به او کمک می کند تا بالاخره پروژه به انتها می رسد و او آماده ی رفتن به بیرون از خانه است.

مادرش جلوی آینه ی قدی دم در در حال سرکردنِ چادرش است و او نگاهش به رو به رو می افتد و از همان زاویه خودش را می بیند و ذره ذره حیا است که از او می ریزد و هیچ کس دقت نمی کند، آخر او هنوز کودک است ...

سکانس ششم:

امسال او به سن تکلیف می رسد. مادرش سعی دارد که نماز خواندن را به او بیاموزد و می گوید که باید از این به بعد حجاب داشته باشی. و او که اکنون ظرف حیایش در حال خالی شدن است، با چشمان براق فقط به مادرش نگاه می کند و نمی خواهد حصرهایی که قرار است از این به بعد جلوی زیبایی هایش را بگیرند و به به و چه چه های دیگران در موردش را سد کنند قبول کند.

سکانس های بعدی به مراتب دردناک تر خواهند بود و برخوردها و تغییر آن نگاه هایی که در سکانس های قبل شاهدش بودیم و آنها همه چیز را دیدند به غیر از حیایی که از او داشت می ریخت و الان دلیلشان این است که آخر او بزرگ شده است ...

___________________________

تاثیر فرهنگ جامعه و هزار دلیل دیگر را در این سیر تحولیِ حجاب قبول دارم، ولی این را نیز معتقدم که چنانچه هدیه ای به نام «حیا» به دخترانمان توسط مادران و اطرافیانشان اهدا شود، هر چند هم که جامعه او را به سمت بی حیایی بکشد ، باز روزی خواهد آمد که صدفِ وجودی اش باز شود و دُرِ حیایش نمایان شود و جلوه ی دیگر تاثیرات جامعه را کمرنگ و کمرنگ تر کند.

و عقیده دارم که «سخت نگیرهایی» که هر جا نگاه می کنیم در اطرافمان مشاهده اش می کنیم، در این سیر تحولی بی تاثیر نخواهد بود و ظلمی که با گفتن این جمله به کودکانِ نسل بعدی می کنیم، شاید قابل جبران نباشد.